Skip to main content

ქიმერიზმი და ქიმერული ტრანსპლანტაცია - COT - Chimeric Organ Transplantation

მოკლედდიდი ხანია ახალი სტატია არ დამიწერია და რაღაც ძალიან ინაქტიურიც გავხდიმაგრამ ვეცდები კიდევ უფრო მეტი და მეტი ახალი ინფორმაცია შემოგთავაზოთხოლმედღეს კი მინდა ერთ ერთ ძალიან მაგარ სამედიცინო მიღწევაზე გესაუბროთ.
     HOT ანუ ადამიანის ორგანოთა ტრანსპლანტაცია არის სამედიცინო სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი ინოვაცია, რომლის დროსაც ჯანმრთელი ადამიანის ორგანიზმიდან კვეთენ ორგანოს ან მის ნაწილს და ათავსებენ რეციპიენტის ორგანიზმში, ანუ ექიმები მიმღების დაზიანებულ ორგანოს ანაცვლებენ დონორის ჯანმრთელი ორგანოთი ან მისი ნაწილით.     არსებობს ტრანსპლანტაციის განსხვავებული სახეები, მაგრამ დღეს მინდა თქვენი ყურადღება მივაბყრო ყველაზე „ახალგაზრდა“ და ამავდროულად ექსპერიმენტალურ ტრანსპლანტაციის მეთოდს, რომელსაც COT ანუ „ორგანოტა ქიმერული ტრანსპლანტაცია“ ეწოდება. აღნიშნული მეთოდი მთლიანად ემყარება ქიმერიზმის პრინციპს.
     HOT ანუ ადამიანის ორგანოთა ტრანსპლანტაცია არის სამედიცინო სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი ინოვაცია, რომლის დროსაც ჯანმრთელი ადამიანის ორგანიზმიდან კვეთენ ორგანოს ან მის ნაწილს და ათავსებენ რეციპიენტის ორგანიზმში, ანუ ექიმები მიმღების დაზიანებულ ორგანოს ანაცვლებენ დონორის ჯანმრთელი ორგანოთი ან მისი ნაწილით.     არსებობს ტრანსპლანტაციის განსხვავებული სახეები, მაგრამ დღეს მინდა თქვენი ყურადღება მივაბყრო ყველაზე „ახალგაზრდა“ და ამავდროულად ექსპერიმენტალურ ტრანსპლანტაციის მეთოდს, რომელსაც COT ანუ „ორგანოტა ქიმერული ტრანსპლანტაცია“ ეწოდება. აღნიშნული მეთოდი მთლიანად ემყარება ქიმერიზმის პრინციპს.

რა არის COT და ქიმერიზმი

პირველ რიგში თუ გვინდა გავიგოთ COT- ისა და ქიმერიზმის არსი , აუცილებლად უნდა ვიცოდეთ რას ნიშნავს ქიმერაანტიკურ საბერძნეთში ქიმერა იყო მითოლოგიური ურჩხულირომელიც შედგებოდა სხვადასხვა ცხოველის ნაწილებისაგანმას ჰქონდა ლომის თავი და თხის ტანიმაგრამ რაც არუნდა გასაკვირი იყოს დღეს ამ ცეცხლისმფრქვეველ ურჩხულს სამედიცინო ლაბორატორიებში ვერ შევხვდებითსამედიცინო სამყაროში ტერმინი ქიმერა აღნიშნავს ცოცხალ ორგანიზმსრომელიც შედგება ორი ან მეტი ორგანიზმის უჯრედებისაგანმაგალითადნებისმიერი ადამიანირომელსაც აქვს გადანერგილი გული ან სხვა ორგანო არის ქიმერარადგან ტრანსპლანტირებული ორგანოების უჯრედები შეიცავს რეციპიენტის უჯრედებისაგან აბსოლუტურად განსხვავებულ გენეტიკურ ინფორმაციასანუ ერთ ორგანიზმში ვხვდებით ორი სხვადასხვა წარმშობის უჯრედებსაგრეთვე, 2017 წელს სალკის ბიოლოგიური კვლევების ინსტიტუტში (კალიფორნიაორმა ექიმმაჰირომიცუ ნაკაუჩიმ და პაბლო ჯუან როსიმ გააკეთეს განცხადებარომლის თანახმადაცმათ შეძლეს და შექმნეს თაგვირომელის თვალებიპანკრეასიგული და სხვა ორგანოები ვირთხის ღეროვანი უჯრედებისაგან იყო წარმოქმნილი.
     სწორედ ასეთ შერეულ სახეობებს ეწოდებათ სამედიცინო ენაზე ქიმერები.
 

სტატისტიკა & COT-ს შემუშავების მიზეზები

     2016 წელს მსოფლიოს მასშტაბით 33.611 წარმატებული ტრანსპლანტაცია განხორციელდა. მარამ ამ ადამიანების გვერდით არიან სხვებიც, ვინც ელოდებიან ღვიძლს, გულს, პანკრეასს და სხვა ორგანოებს ხანდახან წლების განმავლობაშიც კი, რადგან დღესდღეობით გადასანერგად ვარგისი ორგანოების რაოდენობა ძალიან დაბალია, ხოლო მოთხოვნა მათზე პერმანენტულად იზრდება. ასე მაგალითად, საშუალოდ ყოველ 10 წუთში ერთი ადამიანი ემატება ორგანოს მოლოდინში მყოფ ათასობით ადამიანს. დღესდღეობით მსოფლიო ვეითლისტში 120.000-ზე მეტი ადამიანია, საიდანაც ყოველდღე 20 მათგანი იღუპება.          სწორედ ამ უკანასკნელი რიცხვის შესამცირებლად, ექიმებმა შეიმუშავეს ტრანსპლანტაციის ისეთი მეთოდები, როგორებიცაა: DKT ანუ თირკმლის გადანერგვა დომინოს პრინციპით და ცხოველებისა და ნაბეჭდი ორგანოების ტრანსპლანტაცია. თუმცა მიუხედავად ამისა ზემოთხსენებული რიცხვი დიდად არ შეცვლილა.     სწორედ დონორთა სიმცირისა და ორგანოებზე მაღალი მოთხოვნილების გამო მეცნიერებმა მიზნად დაისახეს ადამიანის ორგანოების გაზრდა შინაურ ცხოველებში და შემდგომ მათი გადანერგვა მოლოდინის სიაში მყოფი პაციენტებისათვის. სწორედ ასეთ ტრაბსპლანტაციას ეწოდება ქიმერული.


მეთოდოლოგია

    ორგანოების შექმნა ქიმერის პრინციპით ემყარება ორ უახლეს ბიოტექნოლოგიურ მიღწევას. პირველი ესაა 2012 წელს აღმოჩენილი გენომების ხელოვნური რედაქტირების მექანიზმი CRISPR/Cas9 - მისი საშუალებით შესაძლებელია ცხოველის ზიგოტის დნმ-დან იმ უბნის ამოჭრა, რომელიც მომავალი ჩანასახის  გულის განვიარებას განაპირობებს. აღნიშნული პროცედურის შემდგომ ჩანასახის გენომში იქმნება ე.წ. გენეტიკური ვაკუუმი რომლის შევსებაც დნმ-ის სახეობასპეციპიკურობის გამო CRISPR-ისავე გამოყენებით შეუძლებელია, ამიტომაც ვაკუუმის შესავსებად ექიმები იყენებენ 21-ე საუკუნის ბიოტექნოლოგიების კიდევ ერთ გასაოცარ აღმოჩენას  ღეროვან უჯრედებს, კერძოდ კი წინასწარინდუცირებულ პლურიპოტენტურ ღეროვან უჯრედებს, რომელთა შეყვანით ინდივიდში ხდება გენეტიკური ვაკუუმის შევსება და შესაბამისად ზრდასრულ ცხოველში ვითარდება არა საკუთრივ მისი, არამედ ღეროვანი უჯრედების დონორის გენეტიკური ინფორმაციის მქონე ორგანო, რომელიც ამ უკანასკნელისთვის გადასანერგად სრულიად გამოსადეგია.


უმნიშვნელოვანესი მიღწევები

     მეცნიერებმა შეძლეს და წარმატებით შექმნეს ქიმერათა რამდენიმე სახეობა, მაგრამ გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ყველა ტიპის წყვილს არ შეუძლია ქიმერის წარმოქმნა. მაგალითად, მაშინ როცა შესაძლებელია თაგვ-ვირთხის ქიმერული ფორმის გამოოყვანა, მეცნიერებმა აბსოლუტურად იდენტური მეთოდით ვერაფრით ვერ შეძლეს ვირთხა-ღორის ქიმერის წარმოქმნა. და ბოლოს, ის ფაქტი, რომ წარმატებით განხორციელდა ადამიანისა და ღორის უჯრედების შერწყმა მეცნიერებს აძლევს იმედს, რომ ერთ დღესაც ორგანოების გაზრდა ღორებში და შემდგომ მათი გადანერგვა ადამიანებში ათასობით სიცოცხლეს გადაარჩენს.


COT-ს დადებითი მხარეები

     მეცნიერები თვლიან რომ ადამინის ორგანოების გაზრდა ცხოველებში გადაჭრის არა მხოლოდ ორგანოთა მარაგის პრობლემას, არამედ მთლიანად აღმოფხვრის ტრანსპლანტაციის შემდგომ გართულებებს. რატომ? იმიტომ რომ გადანერგილი ორგანო პაციენტის იმუნური სისტემისთვის არ იქნება ახალი და შესაბამისად იმნური სისტემა მასზე თავდასხმას აღარ განახორციელებს, რაც თავის მხრივ გულისხმობს იმასაც, რომ რეციპიენტს ტრანსპლანტაციის პროცედურის შემდგომ ორგანოს შესანარჩუნებლად და თავისივე იმუნური სისტემისაგან დასაცავად აღარ დასჭირდება იმუნოსუპრესანტული მედიკამენტების მიღება.


გამოწვევები და რისკები
     ისეთი ქიმერერების შექმნა, რომლებიც შეიცავენ ადამიანის უჯრედებს მეცნიერებისათვის გამოწვევაა, რადგან ადამიანები და ღორი ერთმანეთთან უფრო ნაკლებად არიან გენეტიკურად ახლოს ვიდრე თაგვი და ვირთხა. ამის მიუხედავად ექიმთა ჯგუფმა შეძლო და გაზარდა ადამიანის პანკრეასი ღორში. კალიფორნიისუნივერსიტეტში მომუშავე ექიმთა სხვა ჯგუფმაც სრულიად დამოუკიდებლად მიაღწია იგივე შედეგს ერთი განსხვავებით მათ კუჭქვეშა ჯირკვალი ცხვრის ჩანასახში ჩანერგეს. მეცნიერთა ორივე ჯგუფმა აღნიშნულ შედეგს CRISPR/Cas9-ისა და პლურიპოტენტური ღეროვანი უჯრედების წყალობით მიაღწია. თუმცა მიღებული ქიმერები სწრაფადვე დაიხოცნენ. მეცნიერებისა და ექიმების აზრით აღნიშნულ ფაქტს ადამიანსა და ცხოველს შორის არანათესაური კავშირის გამო ჰქონდა ადგილი, მაშინ როდესაც თაგვ-ვირთხის ქიმერამ მოზარდობის პერიოდამდე იცოცხლა -  მან მიაღწია ორ წლამდე, რაც ასეთი პატარა მღრღნელებისათვის საკმაოდ დიდი ასაკია.     ერთი სიტყვით რომ შევაჯამოთ, ორგანოთა ქიმერული ტრანსპლანტაცია სამედიცინო სამყაროსათვის ახალი „ხილია“. აღნიშნულ ტექნიკაზე მომუშავე ყველა ექიმმა იცის, რომ მის განვითარებასა და პაციენტებისათვის უსაფრთხო და ეფექტური გზით შეთავაზებას მრავალი წელი დასჭირდება, თუმცა ისინი აღნიშნული ტექნიკის სავარაუდო დადებითი შედეგებით აღფრთოვანებულები მზად არიან დაწყებული საქმე ბოლომდე მიიყვანონ და უახლოეს მომავალში მოლოდინის სიაში მყოფ ადამიანებს შესთავაზონ ორანოების ტრანსპლანტაცია ქიმერული ტექნიკის გამოყენებით.     დღეს ყველაფერი სწრაფად იცვლება. დეკადის წინ ვერცრთი ექიმი წარმოიდგენდა, რომ ერთ დღეს შესაძლებელი გახდებოდა ვირთხის პანკრეასისა და თვალების გაზრდა თაგვის ორგანიზმში, მაგრამ ეს მოხდა. ამის გამო კი მჯერა რომ მალე CTT ისეთივე პოპულარული ტრანსპლანტაციის მექანიზმი გახდება, როგორიცაა მაგალითად უშუალოდ ცხოველთა ორგანოების გადანერგვა ადამიანებში.

Comments

Popular posts from this blog

მალიბრი ნანიზმი - პერჰენტუპას სინდრომი

დიდი ხანი ვფიქრობდი რაზე დამეწერა ახალი ბლოგი, ამასობაში სამედიცინო უნივერსიტეტში ბიოლოგის კათედრამ გადაწყვიტა ჩაეტარებინა კონფერენცია. რა თქმა უნდა, მასში მონაწილეობის სურვლი მეც გამოვთქვი და საკმაოდ მალე ვიპოვე თემა, რომელზეც მოხსენებას მოვამზადებდი. ზოგადად ხალხმა, რომელიც ჩემ გარშემოა, იცის რომ უცნაური და იშვიათი რაღაცები მიყვარს. გამონაკლისი არც ეს თემა ყოფილა. მოვიძიე დაავადება, რომეელიც თავისუფლად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მსოფლიოს მასშტაბით ერთ-ერთი უიშვიათესია.  სანამ უშუალოდ დაავადებაზე  დავიწყებ საუბარს მინდა ორიოდე სიტყვით შევეხო უჯრედის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ორგანოიდ - პეროქსისომას, რადგან აღნიშნული დაავადება ამ ორგანელასთან არის დაკავშირებული. პეროქსისომები - სტრუქტურა და ფუნქცია      პეროქსისომა ერთმემბრანიანი ორგანელაა, რომელიც ეუკარიოტული უჯრედების უმრავლესობაშია აღმოჩნილი. მიტოქონდრიების მსგავსად ისინიც უჯრედის სასიცოცხლო პროცესების წარსამართად იყენებენ ჟანგბადს, მაგრამ ენერგიის სადგურებისაგან განსხვავებით მათ საკუთარი გენომი არ გააჩნიათ. განივ განაკვეთზე

CJD - კრუტცფელდ-იაკობსის დაავადება

ჩემი ბლოგების მკითხველებმა იციან, რომ სტატიებს ყოველთვის უიშვიათეს და ძალიან საინტერესო დაავადებებზე ვაქვეყნებ, გამონაკლისი არც ეს შემთხვევაა. დღეს მინდა გაგაცნოთ ერთ-ერთი ძალიან საინტერესო ნეიროდეგეერაციული დაავადება, რომლის შესწავლაც 1980-იანი წლებიდან დაიწყო და დღესაც აქტიურად მიმდინარეობს.  მაშასადამე თქვენს წინაშეა ყველაზე გავრცელებული ტრანსმისიული პრიონული დაავადება - CJD ანუ  კრუტცფელდ-იაკობსის დაავადება  ტრანსმისიური (გადამდები) ღრუბლისებრი ენცეფალოპათიები - TSE TSE (Transmissible Spongiform Encephalopathies) ცნობილია ასევე პრიონული დაავადებების სახელითაც. TSE ჯგუფი აერთიანებს უიშვიათეს დაავადებებს, რომელებიც იწვევს თავის ტვინის დეგენერაციას. ისინი ხასიათდება ტვინში მცირე ზომის მრავალი ხვრელის გაჩენით, რომლებიც ამ უკანასკნელს ღრუბლის ფორმას ანიჭებს. აღნიშნული ხვრელების დანახვა შესაძლებელია მხოლოდ თავის ტვინის ნერვული ქსოვილის მიკროსკოპით დათვალიერების შედეგად. TSE-ს მიეკუთვნება: კურუ, მომაკვდინებლი ოჯახური ინსომნია (FFI), გერსტმან-სტრაუსელ-შჩეინკენის დაავადებ

სინესთეზია - συναίσθησις

სინესთეზია  ( συναίσθησις)   ბერძნული სიტყვა და ერთდროულად , ერთიანად შეგრძნებას ნიშნავს . 21-ე საუკუნეში არსებობენ ადამიანები, რომელებიც სამყაროს განსხვავებულად აღიქვამენ, მათ პლასტმასის მუსიკასთან ერთად ლაპარაკის გემოც იციან. ასეთ ადამიანებს სინესთეზიის ნიჭი აქვთ. სინესთეზია არის აღქმის ფსიქოლოგიური მოვლენა. აღნიშნული ფენომენის დროს ადამიანის ტვინში მგრძნობელობის ერთ-ერთი ორგანოს გაღიზიანებისას წარმოქმნილი შეგრძნებების პარალელურად სხვა მრძნობელობის ორგანოების გაერთიანებული საპასუხო რეაქციები მოსდევს. ანუ სინესთეზია ორი სრულიად განსხვავებული შეგრძნების კავშირს ხდის შესაძლებელს. ეს დამატებითი შეგრძნებები სრულიად უნებლიეა და აღიქმება სინესთეტისგან, როგორც გარე სამყაროს განუოფელი ნაწილი. მოცემული ფენომენი აღმოაჩინა ფრანსის გალტონმა მე-19 საუკუნეში. თანამედროვე მკვლევრები მას მე-7 გრძნობას უწოდებენ (მხედველობა, სმენა, ყნოსვა, შეხება, გემოვნება, ინტუიცია და სინესთეზია). სტატისტი-კუარდ ცნობილია, რომ სინესთეზია დედამიწის მოსახლეობის 4.4%-ს ახასიათებს. გამომდინარე იქიდან, რომ მეცნიე